Wat moeten we VANDAAG weten om bouwen met biobased materialen MORGEN mogelijk te maken?
Vandaag hebben we kennis nodig om de klimaatdoelen en circulaire doelen van morgen te halen. Minder bouwen, biobased bouwen en transformeren van bestaande gebouwen leveren de grootste besparingen. Het verhogen van het verduurzamingstempo leidt tot nog een aanvullende verlaging om bouwen binnen de planetaire grenzen mogelijk te maken. De planetaire grenzen geven de grenzen aan waarbinnen generaties na ons zich nog zorgeloos zouden kunnen ontwikkelen.
Te starten met laaghangend fruit: het na-isoleren van bestaand vastgoed. Hiermee kan de ‘hoogste’ winst, tegen de ‘kleinste’ investering worden behaald…. (*)
Stappenplan
CASCOplus+ is een denkvorm van ons bureau, waarin we verder kijken dan alleen het bestaande casco om te verduurzamen. We streven naar een zo hoog mogelijk haalbare levensduur. Een andere manier van denken. Daarbij is toegepaste kennis en draagvlak vanuit het gehele bouwteam nodig, waarin de belangen van de eigenaar en gebruiker telkens in mee worden genomen.
Met onderstaand stappenplan komen we tot een duurzaam isolatie-ontwerp:
Stap 1: Inventariseer de omstandigheden
> Is het bestaande pand monumentaal? Bijvoorbeeld: een rijks, provinciaal of gemeentelijk monument of beschermd stads-/dorpsgezicht.
> Uit welke materialen is het casco samengesteld?
Stap 2: bepaal de plaatsing van de isolatie
> Kies je buiten-isolatie? Let op, bij het plaatsen van isolatie aan de buitenzijde zal het uiterlijk en mogelijk het volume van het gebouw veranderen. Hierdoor is een vergunning noodzakelijk.
> Kies je voor spouwisolatie? Let op, de spouwmaat (indien aanwezig) is vaak niet toereikend voor een optimale na-isolatie. Een vergunningsplicht is niet van toepassing.
> Kies je voor binnen-isolatie? Het isoleren aan de binnenzijde heeft geen invloed op het uiterlijk aan de buitenzijde, maar neemt wel binnenruimte in beslag. Een vergunning is niet noodzakelijk.
Stap 3: Bepaal het isolatiesysteem
> Kies voor korte termijn systemen als de levensduur niet langer is dan 15-20 jaar.
> Kies bij voorkeur voor systemen met een lange levensduur >40-50 jaar en voorkom techniek (korte levensduur) in het casco.
Stap 4: Bepaal de duurzaamheidsambitie
De minimale eisen voor bestaande bouw zijn niet toereikend voor het verduurzamen van het casco met een lange levensduur. Streef zo veel mogelijk naar nieuwbouwniveau. Pas de na-isolatie toe op de plek waar de grootste verduurzaming te behalen valt, hanteer de volgende volgorde:
1. Dak 30%
2. Gevel 20%,
3. Verse lucht 20%,
4. Ramen en deuren 15%,
5. Vloer 10% en
6. Kieren 5%.
Stap 5: bepaal het isolatiemateriaal met detaillering – dak, gevel, vloer
De isolerende werking van een gebouw is afhankelijk van het gekozen materiaal en de detaillering. Elk materiaal heeft verschillende eigenschappen, waaronder ook de isolerende werking. Niet elk materiaal is op elke plek in het gebouw geschikt. Denk dus goed na over de positie van het materiaal en laat de materiaaleigenschappen van meerwaarde zijn. De aansluiting van de materialen en gebouwdelen is eveneens bepalend voor de isolerende werking van het casco. De gootaansluiting, dakrand, neggen, kierdichting en kozijnen verdienen extra aandacht.
Stap 6: dauwpuntberekening
Condensatie in een gebouw kan vochtproblemen en schimmelvorming veroorzaken en verspreiden. Deze schimmelvorming kan bouwmaterialen, waaronder natuurlijke isolatie, aantasten. Om problemen te voorkomen is het belangrijk om het dauwpunt tijdens het ontwerp te (her)berekenen en eventueel de detaillering bij te stellen.
Stap 7: financiële haalbaarheid
Het opwaarderen van de bouwschil is rendabel als het isolatiesysteem een lange levensduur heeft en zo min mogelijk in aanmerking komt voor veranderingen. Het na-isoleren heeft een positief effect op de Total Cost of Ownership en kan in aanmerking komen voor aantrekkelijke financieringsvormen.
Stap 8: monitor en leg gebruiksregels vast
Het monitoren van de beginsituatie, de opgeleverde situatie en de gebruikssituatie is heel belangrijk. Een isolatie-ontwerp is zo veel als mogelijk opgesteld, door rekening te houden met de bestaande situatie. De realiteit moet echter uitwijzen of het isolatie-ontwerp toereikend is. Omstandigheden kunnen wijzigen en bijsturen kan soms noodzakelijk zijn. Door te monitoren wordt het inzicht in de situatie vergroot.
Hoe draag jij jouw steentje bij om de versnelling van de verduurzaming in Nederland mogelijk te maken? Vragen of opmerkingen naar aanleiding van bovenstaand stappenplan? Laat het me weten!
(*) Tijdens de zogenaamde ‘Koplopersgroep’ van de Provincie Limburg gaf ik in november 2023, samen met Eppo Timmer, Rob Bogaarts, Floor Frings en Emmanuel Laugs de eerste voorzet. De Koplopersgroep Limburg bestaat uit bouwers, woningcorporaties, ontwikkelaars en architecten. Met dank aan Building Balance voor het bieden van het podium en het opzetten van een keten tussen de bouw en landbouw in heel Nederland.