Leegstaande gebouwen. We zien ze liggen in stad en dorp. Winkels, woningen, oude flat- en kantoorgebouwen. Verloederd, beklad en smerig. Een doorn in het oog van velen. Ook vanwege de veiligheid lijkt sloop vaak de enige oplossing. Dat geldt niet voor de vele, vaak monumentale, leegstaande kerken, kloosters en bijzondere boerderijen. Vanwege hun cultureel historische én emotionele waarde kijkt de maatschappij hier toch anders tegenaan.
Hélène Opreij, eigenaar van TERRA Makelaardij en Wim Heuts, algemeen directeur van SATIJNplus Architecten en voorzitter van TIORC, zijn actief in de Zuid-Limburgse regio en worden vanwege hun specifieke kennis en ervaring vaak betrokken bij het onderzoeken van mogelijkheden voor een nieuwe functie van bestaande gebouwen.
‘Als een eigenaar van een bedrijfs- of agrarisch pand zijn werkzaamheden beëindigt, word ik regelmatig benaderd met de vraag of ik het bedrijfspand c.q. de boerderij, kan verkopen. Met verschillende deskundigen kijken wij naar de mogelijkheden’ vertelt Hélène Opreij.
Dat de vaak grote objecten functioneel verouderd zijn, is volgens Hélène Opreij niet het grootste struikelblok in de verkoop. Wel een herbestemming te vinden die vanwege de regelgeving in Limburg mogelijk is en uiteraard rendabel is voor de nieuwe eigenaar. Er is vanuit de markt voldoende vraag naar woonruimte, maar de huidige regelgeving t.a.v. het realiseren van nieuwe woonruimten legt beperkingen op. ‘We kunnen natuurlijk niet van iedere leegstaande boerderij een hotel of camping maken’, maakt Hélène Opreij duidelijk.
Achterhaalde regelgeving
Wim Heuts legt uit dat Limburg nog kampt met de gevolgen van het enige jaren geleden opgestelde ‘Provinciaal Omgevingsplan Limburg’, het zogenaamde POL. ‘Door de verwachte afname van de bevolking in met name Zuid-Limburg, dreigde een overaanbod aan woningen te komen. Vandaar dat de wetgever destijds eiste dat er alleen nieuwe woningen gebouwd mochten worden indien wooneenheden, bijvoorbeeld door sloop, uit de markt gehaald werden. Voor het behoud van het cultureel erfgoed in Limburg hebben wij ons toentertijd, én met succes, ingezet om de realisatie van woningen in monumenten wel mogelijk te maken. ‘ Inmiddels geven nieuwe cijfers aan dat het wel meevalt met de vergrijzing. Volgens Wim Heuts is het daarom noodzakelijk om het POL in positieve zin bij te stellen. Het liefst zo snel mogelijk!
Onvoldoende aanbod
Voor twee belangrijke groepen is er onvoldoende aanbod. De starters op de woningmarkt die een koopwoning zoeken of willen huren, maar niet in aanmerking komen voor een sociale huurwoning, én de ouderen die hun huidige, vaak veel te grote koopwoning willen inruilen voor een kleinere maar comfortabele huurwoning.
Dit betekent niet dat elk leegstaand pand in de heuvels van Zuid-Limburg, geschikt is voor herbestemming naar een woonfunctie. Wim Heuts vult aan: ‘met name ouderen zoeken ook naar aanhechting met een dorp of stad en de daarbij behorende voorzieningen zoals openbaar vervoer, winkels en horeca. Om die redenen is voor hen een locatie aan de rand van een dorp of stad aantrekkelijk.
Daarentegen zijn de starters gewend om flexibel te zijn. Zij beschikken over eigen vervoer en weten dat er voor werk, onderwijsvoorzieningen, sport- en culturele activiteiten afstanden overbrugd moeten worden. Starters zouden zich wel willen vestigen in een voormalig agrarisch pand, midden in het prachtige Limburgse heuvelland. Als de overheid de dwingende regelgeving aanpast, zou er een win-win situatie ontstaan; minder leegstand en meer woonruimte voor diegenen waar nu geen of weinig aanbod is.’
Verduurzamen woning
Wim Heuts vraagt Hélène Opreij of zij positieve ontwikkelingen ziet t.a.v. het verduurzamen van woningen. Helaas is Hélène Opreij niet zo enthousiast. ‘Ik zie alleen de voor de hand liggende activiteiten zoals het plaatsen van zonnepanelen of het vernieuwen van de dakisolaties . Nieuwe eigenaren van woningen kiezen toch met name voor comfortverbetering. Dat betekent eerst de keuken, voordat bijvoorbeeld het gas vervangen wordt door elektra.’
Beiden zijn het er over eens dat het maatschappelijk bewustwordingsproces van particulieren en het bedrijfsleven om verantwoordelijk om te gaan met de grondstoffen van de aarde, veel te langzaam gaat. Het is de hoogste tijd dat iedereen bijdraagt aan het verminderen van het broeikaseffect en overgaat op andere energiebronnen.
Belangrijke rol overheid
Wil je mensen motiveren om mee te werken en een stroomversnelling veroorzaken, dan zal er duidelijkheid vanuit de overheid moeten komen, ook voor de langere termijn. Beleidsbeslissingen moet je niet vanwege politieke situaties weer terugdraaien. Er is behoefte aan positief perspectief!
Innovatie
Duurzame productinnovatie gaat snel. Energiezuinige alternatieven zoals bijvoorbeeld een warmtepomp i.p.v. een cv-ketel zijn voorhanden. Helaas worden nieuwe ontwikkelingen niet massaal door de consumenten omarmd; ze zijn kostbaar en men verwacht dat deze systemen de komende jaren nog verbeterd gaan worden.
Beide ondernemers aan tafel willen graag een actieve rol vervullen in een duurzame herontwikkeling van leegstaand vastgoed. Hélène Opreij en Wim Heuts zijn er echter van overtuigd dat een prominente rol van de overheid onmisbaar is om tot een duurzaam woongenot te komen. Ook Euregionale samenwerking, zoals Brightlands kan op dit gebied een belangrijke rol spelen.